Гендердик зомбулук: Кыргызстандагы абалы жана зомбулуктун жеңүү жолдору

Гендердик зомбулук көптөгөн коомдордо, анын ичинде Кыргызстанда да эң олуттуу социалдык көйгөйлөрдүн бири болуп саналат. Бул көрүнүш көптөгөн адамдардын жашоосуна кыйратуучу таасирин тийгизип, жалпы коом үчүн терс кесепеттерди жаратууда.

Келгиле, Кыргызстандагы гендердик зомбулуктун азыркы абалын жана бул көйгөйдөн чыгуунун мүмкүн болгон жолдорун карап көрөлү.

Кыргызстанда гендердик зомбулук ар кандай формаларда, анын ичинде физикалык, психологиялык, сексуалдык жана экономикалык зордук-зомбулук менен көрүнөт. Жабырлануучулар аялдар да, эркектер да болушу мүмкүн, бирок көпчүлүк учурда аялдар зордук-зомбулукка көбүрөөк жана оор формада кабылышат.

Кыйынчылыктардын бири – бул көйгөй жана коомдо орун алган стереотиптер жөнүндө маалымдуулуктун жоктугу. Маданий жана салттуу мамилелер кээде гендердик зомбулукту бекемдей турган нормаларды колдойт. Коомдук талкуудан коркуу, маалымдуулуктун төмөндүгү жана адилеттүүлүккө ишенбөөчүлүк жабырлануучуларды коргоосуз жана колдоосуз калтырышы мүмкүн.

Кыргызстандагы зомбулуктун жеңүү жолдорунун бир нечесин санап өтөлү:

Билим берүү жана ал билимди жайылтуу
Гендердик зомбулук жөнүндө билим берүүнү жана маалымдуулукту жогорулатуу бул көйгөй менен күрөшүүнүн негизги аспектиси болуп саналат. Билим берүү программалары, медиа кампаниялары жана семинарлар коомдук мамилелерди өзгөртүүгө жана зордук-зомбулукка өбөлгө түзгөн стереотиптерди бузууга жардам берет.

Мыйзамды бекемдөө
Гендердик зомбулуктун курмандыктарын коргоого багытталган мыйзамдарды күчөтүү жана алардын так аткарылышын камсыз кылуу маанилүү. Натыйжалуу адилеттүүлүк жана катаал жазалар тоскоол болуп, жабырлануучуларга адилеттүүлүктү камсыздай алат.

Колдоочу инфраструктураны түзүү
Гендердик зомбулуктун курмандыктарын колдоо инфраструктурасын, анын ичинде баш калкалоочу жайларды, ишеним телефондорун жана психологиялык консультацияларды өнүктүрүү зарыл. Бул жабырлануучуларга өздөрүн корголгон сезүүгө жана керектүү жардамды алууга жардам берет.

Коомчулук жана салттар менен иштөө
Салттуу мамилелерди жана нормаларды өзгөртүүгө багытталган программалар гендердик зомбулукка каршы күрөшүүдө маанилүү роль ойнойт. Коомду диалогго тартуу жана жаңы, бирдей баалуулуктарды кабыл алуу үчүн шарттарды түзүү маанилүү.

Мамлекеттик жана өкмөттүк эмес уюмдардын кызматташтыгы
Мамлекеттик органдардын, бейөкмөт уюмдардын жана коомчулуктун ар кандай деңгээлдеги кызматташтыгы гендердик зомбулукка каршы ийгиликтүү күрөшүүнүн негизги аспектиси болуп саналат. Биргелешкен аракеттер көйгөйдү жеңүү үчүн кыйла натыйжалуу механизмдерди түзөт.

Гендердик зомбулук комплекстүү жана системалуу мамилени талап кылган татаал жана көп кырдуу маселе. Коомдун, өкмөттүн, кыймыл топторунун жана эл аралык коомчулуктун катышуусу менен зомбулуктун бул түрүн туруктуу кыскартуу жана коопсуз жана тең укуктуу коомду түзүү үчүн шарттар түзүлүшү мүмкүн.

Гулназ Камбарали кызы