Балаңыздын ачууланып, агрессивдүү мүнөз күтүп жатканынын себебин аныктоо маанилүү экенин адистер эскертишет. Кандай учурда, эмне себептен улам балдар ачууланат? Муну кантип жөнгө салуу керек, ага көңүл бурбай койсо кандай кесепеттерге алып келүүсү мүмкүн? Суроолорго SOS балдар айылдарынын психологу Мунара Акылбекова жооп берет.
- Агрессия эмнеден улам келип чыгат?
Ачуулануу сезими жаратылыштан берилген сезимдердин бири. Бул нормалдуу эле нерсе. Болгону эмоциялар пайдасы менен катар зыянын дагы алып келүүсү мүмкүн. Андыктан, ачуулануу сезимин пайда алып келгендей кылып көзөмөлдөсө болот. Мисалы, коркуу сезими бар болгон үчүн биз алты саныбыз аман 12 мүчөбүз түгөл жүрөбүз. Адамда бул сезим болбосо оңой эле бийик имаратка барып секирип кетмек. Коркуу сезими бар үчүн биз ар дайым абайлап жүрөбүз.
- Ачуулануунун кандай пайдасы бар?
Ачуулануунун дагы пайдасы бар. Бул чоң энергия. Балким сиз бир ишти бүткөрө албай жүрсөңүз бир күнү ачууңуз келип кантип бүтүрүп салганыңызды дагы билбей калышыңыз мүмкүн. Же ар дайым бирөө сиздин жиниңизге тийип жүргөн болсо бир аз ачууга алдырып туруп болду мага мындан ары мындай мамиле кылба деп өзүңүздү коргой аласыз. Азыркы абалдан башка бир деңгээлге өтүүгө агрессия чоң жардам берет. Бул сезимден чоочулап мен ачуулуу болгум келбейт деген дагы туура эмес. Салыштырып айтканда денедеги бир мүчө мага бир колумдун кереги жок экинчиси менен жүрө берем дегенге барабар.
- Эмнеден улам балдар өздөрүн агрессивдүү алып жүрүшөт?
Мунун себептери абдан көп. Бизге айсбергдин үстүңкү бөлүгү гана көрүнүп, белгилүү болгондой балдардын дагы агрессиясы гана көрүнүп турат. Бирок, бул ачуулануунун артында эмне жатат экенин көпчүлүк ата-энелер, педагогдор биле беришпейт. Эми себептери ар түрдүү болушу мүмкүн. Мисалы, бала бир нерседен коркушу мүмкүн балким үй тапшырмасын аткарбай калып эжейинин урушарынан, ата-энеси ал каалаган нерсени алып бербей коет деп айтор ушундай коркуунун негизинде агрессия жаралат. Ошондой эле таарыныч, кызганычтан улам дагы агрессия пайда болот.
- Ата-эненин агрессиясы балага кандай таасир берет?
Бала 6-7 жашка чейин ата-энесинин идеал катары эсептейт. Алардын ар бир кылган кадамы туура деп кабыл алынат. Үйдө болгон көрүнүштөрдү кайталап жасайт. Ошол эле ата-энеси дайыма үйдө урушса, зордук- зомбулук көрсөтсө бир гана балага эмес башка үй-бүлө мүчөлөрүнө, бири-бирине бала аны кайталап, туурап баштайт.
- Бала өзүнө көңүл бурдурууну кааласа дагы агресивдүү болуусу мүмкүн...
Учурда көпчүлүк ата-энелер күнүмдүк жумуштардан улам баласына жетишээрлик көңүл бура албай келет. Балага көңүл буруу, сүйүү, мээрим жетишпегенде бирөөнү уруп, тил укпай терс жүрүм-турум менен өзүнө көңүл бурдурууну каалайт. Мындай учурда ата-энелер себебин аныктоого аракет кылыш керек. Себеби, аныкталган соң ошого жараша балага жардам берип койсо эле бул мүнөз жоголуп кетет.
- Кантип бул абалдан чыгуу керек? Ата-энелерге сунуш:
Адам агрессияга кабылганда эч бир маалыматты кабыл албай калабыз. Өзүбүздүкү эле туура деп эсептеп коргонуу абалында болобуз. Ошондой эле бала менен ата-эне ортосунда мындай учур болсо аны күнөөлөп же урушкандын ордуна тыныгуу алган жакшы. Бир аз эс алып андай соң сүйлөшкөн натыйжалуу болот. Ата-энелерге кайрылат элем эч качан ачууланып турганда балаңыз менен сүйлөшпөй эле койгонуңуз жакшы. Эгер сиз өзүңүздү ушул нерсеге көндүрсөңүз балаңыз сизди көрүп өсөт. Ошондой эле балаңызды көбүрөөк кучактаңыз. Адистер күнүгө баланы 8ден кем эмес кучактоону сунушташат. Балаңыз бир нерсеге кыжаалат болуп турса мисалы экзаменден начар баа алып калса же мектепте досу аны менен эмес башка менен кетип калса бул бала үчүн чоң көйгөй ага көңүл бурбай койчу кайдагыны айтпай деп койбостон. Аны кучактап мен сени жакшы көрөм, баары жакшы болот деген кеп кеңешиңизди айтып колдоо көрсөтүүңүз абдан маанилүү. Бул учурда бала өзүнүн жакшы адам экенин сезет, аны жакшы көргөндөр бар экенин билип жакшы ойлор жакшы сезимдер пайда болот. Ал эми булар бир гана баланы жакшы жүрүм-турумга түртөт.
Загрузка ...