Түркияда медициналык туризмди өнүктүргөн кыргызстандык Махабат

Махабат Жумабекова 45 жашта. Мектепти аяктаган соң Түркияга жогорку билим алуу үчүн келип ошол бойдон ал жакта калып калган. Туризм тармагында 20 жылдан бери алектенип, бул аралыкта ири фирмалар менен кызматташып, жетекчилик милдетти дагы аркалап келет. Учурда дарылануу, эс алуу жана иштегени Түркияга барган жарандарга котормочулук кылып кызмат көрсөтөт.

Ишкер айым Махабат Ысык-Көл облусуна караштуу Күрмөнтү айылында төрөлгөн. 1994-жылы Бишкекке жогорку окууга тапшырган. Андан кийин Түркия менен Кыргызстан ортосундагы квотага тапшырып, окууга өтүп кеткен.
“Кыргызстандан 130 га жакын студент келгенбиз. Окуу алдында 9 ай тил үйрөндүк. Окууга тапшырып жатканда мен түрк тилин гана эмес, Түркия деген мамлекет бар экендигин билген эмесмин, себеби, бала чагым айылда чоң ата, чоң энемдин колунда өткөн. Мектепте кыргызча окугандыгыма байланыштуу, тил үйрөнүү оор болгон жок. Сөздөр окшошуп кетет”.

Каарманыбыз бир нече окуу жайын тандап, акыры өзү бала чактан кыялдаган окууга өткөн.
“Самсун шаарындагы “19 Mayıs Üniversites” университетитинин азык-түлүк өндүрүштүк инженерия боюнча факультетине өттүм, бирок окууга барган жокмун, себеби, мен кичине кезимден эле экономист болууну кыялданчумун. Каникулга Кыргызстанга барып келгенден соң арыз жазып, Стамбулдагы Мармара университетине банк иштери боюнча бөлүмүндө окудум, андан кийин Эскишердеги Anadolu университетинин экономика факультетин аяктап, Конья шаарындагы Селчук университетине эл аралык мамилелер боюнча аспирантурага өттүм».

Туризм өнүккөн чоң Стамбул шаарында орусча билген студенттерге кошумча жумуш табуу оңой болгон. Ошондуктан Махабат 1995-жылдан баштап сабактан кийин жарым күн котормочу болуп иштеп баштаган.
“Багыма жараша Стамбулдун жакшы районунда жайгашкан чоң бир фирмага котормочу болуп кирдим. Кесиптештерим чет өлкөдөн келгенсиң, окуйсуң деп мени колдошуп турчу, абдан жакшы адамдар болчу”.

Жаңы жумуш ордунан Махабат компьютер колдонгонду, иш кагаздарын алып барууну, сапаттуу кызмат көрсөтүүнү жана башка тажрыйба топтой алганын эстеди.

“Окуума эч байланышы жок туризм сферасында иштеп калдым, ошодон бери туризм жана авиация тармагында 20 жыл эмгектендим. Биринчи чакан фирмадан, кийин андан ири фирмага которулуп, ал жерден дагы чоңураакка өтүп отуруп, авиатармакка өтүп кеттим. Алгач орусиялык фирма менен иштешип, ал жерден тажрыйба топтоп Кыргызстан менен Турция ортосундагы “ЭЙР Бишкек” фирмасынын Түркиядагы өкүлчүлүгүндө кызмат кыла баштадым. Ошондо көп кыргызстандыктар мени тааный баштады, себеби самолетко өзүм каттоо жүргүзүп, кабыл алып, аэропорттогу иштердин баарын өзүм жасачумун. Документтери туура эмес болгондорго жардам берип, мекендештериме жардам көрсөткөнгө баардык аракетимди жасадым. Кийин мени баары “Билетчи Махабат эже” деп таанып калышты. Экономикалык себептерге байланыштуу бул каттам токтоп калды”.

Бирок бир эшик жабылса, башкасы ачылат дегендей, Махабат айымга жаңы мүмкүнчүлүк ачылды:
“2013 – 2020- жылдар арасында BILETBANK — түркиянын эн чоң авиабилет, отель резервация платформасы болгон B2B авиакассаларга жана туризм фирмаларына жана B2C акыркы клиенттерге кызмат берген эң чоң 3 фирма арасындагы алдыңкы компаниясынын департаментинин директору болуп иштедим”.

2020-жылы пандемия көптөгөн адамдардын жашоосун өзгөрттү. Бүткүл дүйнө токтоп калган үчурда, авиа тармак жабылып калганда Махабат айым жашоосун башка нукка бурууну чечкен.
“Мен котормочулук тармагында эмгектенүүгө ниет кылып, Түркия мамлекетинин Адилет министрлигинин тиешелүү департаментинен атайын расмий котормочу деген документин алып иштеп баштадым. Негизи ага чейин эле кыргыздардын көйгөйлөрүн чечүүгө жардам берип, которгонго жардам берип жүрдүм, бирок кийин расмий иштей баштадым”.

Махабат айым Түркиядагы котормочулук жаатында лицензия алган алгачкы кыргызстандык экендиги менен сыймыктанат. Ал документ каарманыбыз алдында көп мүмкүнчүлүктөрдү ачып, бир нече трамакта котормочу болгонго жол ачкан. Мисалы, расмий лицензиялуу котормочу расмий органдар менен кызматташат. Милиция, соттук иштер, деңиз маселелери, медицина жаатындагы жардандардын ишине жардам берүүгө толук укуктуу. Ар бир орган менен иштешүү ар кандай өтөөрүн белгилеген каарман жумушуна байланыштуу так графиги жок экендигин айтат.

“Милиция иштери болуп калса күнү түнү жүрүүгө туура келет. Сот иштери айларга созулушу мүмкүн, эмделүүгө келген жарандар менен да узак жүрүп калам. Эс алганга келген конокторго да гид болуп, машинама салып, программа түзүп бир топ убакыт жүрүп калам”.

Котормочунун жумушунун ар бир күнү башкача өтүп, күнүгө жаңы адамдар жана эмоцияларга байланыштуу. Эң өкүндүргөнү бул кардарларынын кайгысын көрүү. Мисалы, сот иштери болуп жатканда өкүм чыкканда абдан оор учурлар болгонун эстейт. Ал эми эң коркунучтуусу бул медицина тармагына келген адамдар. Ал жерде өлүм бар болгон учурлар болгонун да айтат.

Махабат айым мекендештерине болгон жардамын аябайт. Колунан келген кызматтын баарын көрсөтөт. Дарыланууга келген кыргызстандыктар бир нече ай жашап калышы мүмкүн ошондуктан ал атайын “кыймылсыз мүлк агенттиги” деген дагы лицензия алып, кардарларына ижарага арзаныраак кылып үй таап берет.

“Мен баарын түшүнөм. Кээ бир бейтаптар акыркы акчасын чогултуп келишет. Квота менен келгендер бар. Алар ойлойт бул жакта баары бекер деп, бирок эмделүү гана бекер. Оокаты, баскан турганы, жашаган жери баарына төлөш керек. Колдоо көрсөтүп, үйдөн тамак жасап келип, бейтаптардын маанайын көтөрүп, дарыланууда болгон чогулуштарга катышып, бейтап тарабына чечкенге болгон салымымды кошом”.

Жумушта өлүм менен аяктаган учурлар болгондо, абдан оор кабыл алаарын айтат.

«Кээ бир бейтаптар ушунчалык жакын болуп, алардын өлүмү жанды кейитет. Бүт Кыргызстан бир баланын Түркияда эмделүүсүнө каражат чогулткан эле. Аларга өз батиримди ижарага бергем. Бир жылгы жакын дарыланды, натыйжасы жакшы болуп жатты, бирок бир күнү эле реанимацияга түшүп, өтүп кетти. Дарыгерлердин айтымында баланын организми эмдөөлүүдөн чарчап, көтөрө албай калган. Мындай көрүнүштөр оор тиет”.

Түркияда 30 жылга жакын жашап, бул өлкөнүн мыйзамдарын, эрежелерин билип калган Махабат айым мекендештерине даарылануу тармагында арзандатуулардын жолун айтып бере алат:
“Бир жаш үй-бүлө баласын мамлекеттик дарыканага өз каражатына, эмдөөгө алып келди. Бала чарчап калды, бирок ата-энесинин мойнунда 7 миң долларга жакын карыз калып калды. Карапайым адамдарга ал чоң акча. Мамлекеттик мекеменин атайын түрк тилдүү өлкөлөрдөн келген кардарлары үчүн жеңилдиктери болот. Ошол аркылуу карыздын 80% жоюп, минималдуу сумманы төлөп чыкканга жардам бергем”.

Башка адамдардын ыраазычылыгы Махабат айымдын ишин алдыга улантууга жардам берет. Медицина Түркияда жакшы өнүккөнүнө байланыштуу Кыргызстандан көп адамдар акыркы үмүт менен келишет. Жаш үй-бүлөлөр Кыргызстан, Өзбекстандан эко жасап, натыйжасы болбой Түркияга келип эгиз балалуу болуп кеткен учурлар болгонун да айтат. Ошондуктан «үй-бүлөмдү сактап калганга жардам бердиңиз» деген алкыш сөздөрдү көп айтышат.

Махабат айымдын күнү кандай активдүү, оор өтсө да аны үйдө кучагын жайып сүйүктүү жолдошу күтүп алат:
“Жолдошумдун аты Айкут. Ал инженер, фирмада иштейт. Мени ар дайым колдойт. Түн ортосунда жумуш болуп калса жанымда жүрөт. Жолдошумдун хоббиси тамак жасоо. Абдан жакшы дамдуу жасайт. Менин жумушум көчө менен байланыштуу болгон үчүн үйдө мени дайыма дамдуу тамак менен күтүп алат”.

Карманыбыздын жумушу медицина, милиция, сот менен эле чектелип калбайт. Ал орус тилде сүйлөгөн баардык адамдарга котормочулук кызматтын баардык түрүн көрсөтөт. Анын бир нече нотариалдык фирмалар, медицианлык борборлор менен расмий келишимдери бар. Өзүн баардык тараптан мыкты адис катары көрсөтө алгандыктан украиналык инвесторлор каарманыбыз менен байланышка чыгып, алардын Түркиядагы расмий өкүлү болуп, курулуш иштерин жетектеп, чоң бир франшизаны ишке ашыруу алдында турат. Каарманыбыздын чоң жолго түшүүсү бир кичинекей кадамдан башталган.

Айгуль Сакеева