Өкүл ата, өкүл апанын ролу кандай болуш керек?

Жылдардын өтүүсү менен кыргыз салттарынын айрымдары өзгөрүүлөргө дуушар болуп келет. Алардын ичинде жаш жубайлар баш кошкондо шайланчу өкүл ата, өкүл апалар бар. Мурда кимдерди өкүл ата, өкүл апа кылып шайлашкан? Алардын ролу кандай болгон?

Бул суроолорго Ишеналы Арабаев атындагы Кыргыз мамлекеттик университетинин окуу бөлүмүнүн башчысы, тарых илимдеринин кандидаты Октябрь Капалбаев жооп берет.

 

Салт боюнча кандай эле?

1. “Мурда өкүл ата кызга гана дайындала турган. Ал кыз бөлөк үйгө бүлө катары келин болуп келгенде, анын таламын талаша турган баланын туугандары тарабынан кайчылаш тууган болобу алыскы туугандарынан бирөө өкүл болуп дайындалган. Өкүл болуп дайындалган адам  үй-бүлөдө кандайдыр бир түшүнбөстүктөр болуп кетсе териштирип, кеп кеңешин айтып келген”.
2. Дагы бир жагдай,   мурда өкүл ата болчу адам өзү сунуш кылып, сага өкүл ата болом деп жоопкерчиликти мойнуна алып, ага моралдык жана материалдык жактан колдоо көрсөтүп келген.  
3. Бул жоопкерчиликти алчу адам өзү моралдык жана материалдык жактан дагы жетишкен. Жаны үй-бүлөгө үлгү көрсөтүп, өрнөк болгон, аларга баш көз боло алгыдай деңгээлдеги адам болуусу маанилүү болгон.
4. Жаны келген келинге башы бүтүн(күйөөсү бар), очор- бачар, канат куйругу кеңейген байбиче жоолук салгандай эле, өкүл атаны тандоодо да бир катар нерселерге маани берилген. Алсак,  өкүл ата болчу адам эң ириде өзү кандай ата, кандай жар, туугандар менен мамилеси кандай экени такталган. Өзүнүн баскан жолу күмөн жаратып турса, ал кантип бул милдетти аткара алат деген сындык көз-караштан өткөрүлгөн.

Учурда өкүл ата, өкүл апа тандоо кандай нукка өзгөрүп жатат?

1. Көпчүлүк ата-энелер чай ичишип жүргөнгө деп өздөрүнүн досторун же болбосо коомдо кадыр барктуу, ээлеген кызматы бар адамдарды өкүл аталыкка шайлоону жактырышат.
2. Пендечилик мисалында азыр акча тыйыны бар,  бир жерде иштеген адамды өкүл аталыкка койгон көрүнүштөр көп кездешип келет. Мунун себеби, балким жардам көрсөтүп калаар, кызмат берээр деген үмүт болот. Этнограф Октябрь Капалбаев “мындай туура эмес бул кызыкчылыктар убактылуу эле нерсе” экенин баса белгиледи.  Анткени, өкүл ата, өкүл эне менен болгон байланыш узак убакыт сакталуусу керек. Жаман жакшы күндөрдө бирге болуп, колдоп туруу маанилүү.
3. Учурда боекчу, боекчу десе атасынын сакалын кошо боептур болуп, айрым жерлерде кыз тартапка башка өкүл ата, өкүл апа тандашса, бала жака дагы башкасын шайлап жатышат.

Өкүл ата, өкүл апанын ролу кандай болуш керек?

1. Өкүл ата, өкүл апа статусуна деле басып өткөн жолу,тажрыйбасы бар адам гана татыктуу. Жөнөкөй маселерден тарта аялга, балага, тууганга кандай мамиле кылуу керектигин түшүнгөн, майда-барат нерседен тарта акыл жеткис оор маселерде кеп кеңешин айтып туура жол көрсөтүүчүлөр болуусу зарыл.
2. Жаш үй-бүлөлөр үчүн өкүл ата менен өкүл апанын жогорудагыдай колдоосу өтө манилүү. Жаңы түтүн булаткан жаштарга жол көрсөткөн өкүл ата менен апанын негизги милдеттеринин бири — үй-булөдөгү майда-барат маселелерди  убагында чечүү болуп саналат.
3. Кыргызда айтылгандай казан-аяк кагышпай койбойт. Сөзсүз түрдө үй бүлөдө пикир келишпестик жаралат.  Ошол мезгилде аларды туура жолго салып ажырашууга жол бербей, арачы болуп кой деп койгонго киши керек.  Бул салт жөн эле пайда болуп калган эмес. Учурда үй-бүлө кургандар менен катар эле ажырашкандардын саны дагы өсүп жатат. Мурда ажырашуудан эркек дагы кыз дагы уялып, ызаланган. Жакшысынан кеттиби деген сөзгө калбайлы деп, колдон келишинче ажырашпаганга аракет кылышкан. Шайланган өкүл ата, өкүл апа дагы жаштардын өз ата-энеси билбей жаткан көйгөйдү биринчи угуп, жаштарга туура кеңеш беришкен.

Перизат Көпөбаева: Үй-бүлөлүк жашоону карызы жок баштагыла

Үй бүлөдөгү зомбулуктун себеби, көз-караштардын дал келбестиги

Касиет Кубанычбек кызы, Айгерим Кубатбекова